सोमवार, 9 नवंबर 2009



राजस्थानी लघुकथा 


बदळाव 

 धंधै रै धकै घणौ बारै रह्यां पछै गांव बावड़्यो हो वीरू । सात बरस पैली रो मासूम अर लांप काया रो धणी वीरू अबै गौरो-चिट्टो नै जोध-जुवान मोट्यार बण आयो हो । वीरू नैं लखायो कै सात बरसां में बो बालपणैं री निसरणी रै पगोथियां चढतो जवानी सूं आय मिल्यो पण उण रो कस्बो मदनपुर आज ई उमर रै उणियारै थाकल गैलायत दांई वठै रो वठै थिर ऊभौ बिसांयी ले रैयो है । कठैई कोई मोटो बदळाव वीरू री निजरां नीं पड़्यो । कस्बै री रंगत आंख्यां भरतो घूमतो-फिरतो बो आथूणैं गोरवैं बणियोड़ी बगीची आय ढूक्यो अर रूंखां रै परलै पासै बण्यै गट्टै माथै बैठ सुस्तावै लाग्यो । सांस बावड़्यां दूजी कानीं निजर पड़ी तो उण नैं घणौ अचूंभो हुयो । दो दिनां सूं ताई नैं ढूंढ-ढूंढ आखतो हुयो, बा तो अठै बिराजै ही । बतळावण री मनगत तैवड़ वीरू उठ खड़्यो हुयो । पण पछै आ विचार कै देखां ताई ओळखै कै नीं, बो चुपचाप वठै जाय ऊभ्यौ । ताई रै पाखती ढूंढ घाल्यां बैठी दोनूं छोरियां नैं वीरू देखतां ई ओळख ली । जब्बर जुलमी जाड़ै में ई ताई खुद नैं लीर-लीर ओढणियै में पळेट्यां अणछक धूजै ही । ताई रा अै हाल-हवाल देख वीरू नैं रोवणो आयग्यो । वीरू नैं बाळपणैं रो बो दिन याद हुय आयो जद आ ई ताई बास री अेक छोरी सूं छेड़खानी देख पटवारी रै बिगड़ैल छोरै नैं जूती सूं छेत-छेत जोजरो नै सुन्नौ कर दियो अर जद तांई बो छोरी रै सिर माथै हाथ फेर बीं नै बहन नीं बणाई तद तांई लारो नीं छोड़्यो । वीरू मन ई मन पगैलागणा कर्या अर पछै गूंजै सूं थोड़ा रिपिया काढ ताई कानीं कर दिया । ‘....लै ताई......! गरम काम्बळ लै लैई ।’ ताई नोटां नैं उळट-पळट अचरज सूं देखती रैयी जाणैं अविस्वास सूं परखती हुवै कै असली तो है नीं...? बा उण री निजर उतारण लागी । वीरू सोच्यो कै स्यात ताई पिछाण लियो । ‘कुण सी छोरी भेजूं बाबू.........? पत्तो-ठिकाणो.............?’ ताई रा अै बोल तपियोड़ै तेल दांई वीरू रै कानां में खदबदाहट करता उतर्या । अपणायत रो ओ मायनो उण नैं घणौ अजोगता लखायो । वीरू निजर उठाई तो लाग्यो जाणै समूचो कस्बो अेकाअेक बदळग्यो हुवै । Û  



बिमारी


आठ-दस बरस री उमर । लूखा झींट, काटिजियोड़ा होठ, मळैवण जम जाडी पड़ती जीभ, सूरत सूं लागै जाणै दाई रै नुहायां पछै कदै मुहरत नीं निकळ्यो । आंकी-बांकी चालती छोरी पेट रो खाडो दिखा-दिखा सोनलियै मुंहडै-सो बिणाव अर लाखीणी उमर सारू आगूंच आसीसां री थड़ियां बांधती रिपियो-आठानी मांगती रैयी । ‘ओ गोरै मुंहडै वाळा बाबू ! देवै नीं रै अेक रिपियो गरीबणी नैं...........गरीब री काया पोख.....थारी भगवान पोखसी । थारै रूपाळी बिनणी आवै......!’ ‘...अै बाई............ सुणै नीं अे सेठाणी...... गरीबणी नैं अेक रिपियो दै.......... दो दिनां री भूखी री आत्मा आसीस दैसी.............. रामजी थारो सुहाग अमर राखै अे सेठाणी !’ ‘...... अै रूपाळी........... दै अे बाई ........... रामजी थारी गोद भरै............ थारै बेटो हुवै............ गरीब री मदद कर अे बाई.........!’ टासीसां रा अणछक डीगा डूंगर मांडिया पण सगळा जातरी मुंह बिचका’र आगै चाल, दूर हट कह’र टरका दी कै आंख दिखा दी । नैनी रोमी नैं घणी दया आई पण पापा उण रै कह्यै री गिनार नीं करी अर बात आई-गई कर दी । ब्याव रै घरां रोमी रा घणाई लाड-कोड हुया पण बा अणमणी ई रैयी । पापा ब्याव रै झमेलां मांय उळझ्या रैया । दो दिन तांई रोमी मुंह रै अन्न नीं लगायो जिण सूं मांदी पड़गी । पापा तो कीं नीं दुखै, रो कैय’र बात टाळ दी । ब्याव सूं पाछा घरां आयां पछै ई रोमी री तबियत में कोई सुधार नीं हुयो । पापा घणै कोड सूं उण वास्तै दूध-खिचड़ी ल्याया पण बा नीं खाई । घणी मनाई अर तकलीफ पूछी तद रोमी रोंवती सी’क बोली- ’पापा......! बा छोरी बापड़ी कांई खायो हुवैला.......? बीं नै तो कोई कीं ई नीं दियो.............!’ Û


कोई टिप्पणी नहीं:

एक टिप्पणी भेजें

जगजाहिर